HET POCKETBOEK

n 1935 forceerde Allen Lane (1902-1970) met zijn Penguin uitgaves de grote door- braak die aanleiding gaf tot een formida-bele revolutie in de wereld van het boek. Op enkele  geslaagde uitzonderingen, zoals de goedkope boeken van de Duitse uitgever Reclam, die al in de jaren 30 met boekautomaten werkte, evenals de bijzonder populaire Tauchnitz-serie, droeg het boek voorheen bijna een cultureel stigma. Het richtte zich tot de elite. Het moest wat uitvoering betreft aan gedegen, ja zelfs deftige eisen voldoen. In 1937 verschenen de eerste Penguin Specials, op de voet gevolgd door het weten- schappelijke zusje, de Pelican. In de Verenigde Staten barstte de grote pocketboek- revolutie los in 1939 met de oprichting van Pocket Books Incorporated. Vanuit Amerika werden ook tijdens de oorlogsjaren pockets in massale oplagen verspreid ter verstrooiing van de manschappen. In de jaren 50 werd de Engelstalige markt, vooral vanuit de States, overstroomd met een onafzienbare overproductie van stationromannetjes in schreeuwerige covers. In Duitsland begonnen in 1946 bij uitgeverij Rowohlt de inmiddels bekende ro-ro-ro-pockets te verschijnen. In Frankrijk waren het de Livres de Poche die snel de markt veroverden. In Vlaanderen waren het de Vlaamse pockets van Heideland. In het Nederlandse taalgebied kwam de Arbeiderspers aan het einde van de jaren 30 met de van Andries Blitz te Laren overgenomen ABC-pockets. Dit was de eigenlijke voorloper van het Nederlandse pocketboek dat eerst in het begin van de jaren 50 op grote schaal het interieur van de boekenwinkels en de koopgewoonten van de boekenliefhebbers zou gaan veranderen. Het was de begintijd van de antilopes, witte raven, maraboes, flamingo's, eekhoorns, kamelen, kieviten, kolibries, kanaries, uilen, valken, tijgers, skeletten, ooievaars, Zwarte Beertjes, Salamanders. Bijna elk pocketboek kreeg zijn eigen dierennaam. Zo niet de Prisma's... Reeds in 1935 werd uitgeverij Het Spectrum opgericht door twee boekhandelaars: P.H. Bogaard en A.H. Bloemsma. De zaak gevestigd in een kamer boven een banketbakkerij in de Biltstraat in Utrecht groeide uit een van de grootste Nederlandse uitgevers. Het Spectrum was in de beginjaren een progressief katholieke uitgeverij die ernaar streefde een breed publiek van goede lectuur te voorzien. Daarom werden veel boeken uitgebracht in het goedkope pocketformaat. Deze formule werd na de oorlog voortgezet. In 1951, om precies te zijn op 25 oktober, verschenen de eerste Prismapockets. Op 22 februari 1952 kwam het eerste deel uit van de 34-delige Dickens-serie die eind 1953 kompleet was. Al onmiddellijk was deze een groot succes. Bij de herdruk van de Pickwickclub bereikte men al vlug een oplage van 50 000 exemplaren. Eind 1952 behaalde de Dickens-serie een kwart miljoen exemplaren. In 1955 kwamen acht Prisma Woordenboeken uit die 25 jaar later nog steeds in de schooltassen te vinden waren. In 1957 verschenen de Aula's, het wetenschappelijke pocketboek, de evenknie van de Engelse Pelicans. Er volgden nog meer succesvolle reeksen, zoals de Prisma-Detectives, de vijfigdelige Karl May reeks, in 1963 de Marka's, in 1964 de Prisma Compendia, in 1967 de Prisma Technica's.

e pocketrevolutie, want zo mag je het wel noemen, begon in 1951,  toen Het Spectrum met een herdruk van Erik of het klein insectenboek van Godfried Bomans de Prisma-reeks opende. Prisma's ("het laagst geprijsd, het hoogst geprezen") werden al spoedig een begrip op de Nederlandstalige boekenmarkt, zozeer zelfs dat een "prisma" synoniem werd van een "pocketboek". In 1953 waren al ruim 600.000 delen uit de gestaag uitdijende serie verkocht. Prisma bestaat nog steeds, maar toch is deze reeks niet de oudste in het huidige aanbod. Al voor de Tweede Wereldoorlog werden pocketseries uitgegeven, naast de ABC-romans ("de tijd vergeet je, met een ABC-tje") startte toen de Salamanderreeks die nog altijd loopt. Al na een jaar moest de uitgever concluderen dat Nederland nog niet rijp was voor de pocket. Pas in 1958 werd de Salamanderreeks een echte pocketreeks (Lisa Kuitert, NRC Handelsblad, Boeken, 4 juli 1997) Reeds in 1957 sprak men van Prisma-Detectives en toch verschenen tussen 1957 en 1963 de eerste Ellery Queen boeken onder de "gewone" Prisma noemer. De Queen-boeken werden de trekkers van de aparte serie Prisma Detectives die in 1964 werd opgezet. Die reeks werd via verse covers verschillende keren nieuw leven ingeblazen. De eerste reeks is een zwart-wit reeks waar de kaftruggen voorzien waren van de zeer distinctieve colt op de dag van vandaag in veel bibliotheken nog steeds gebruikt als icoon voor detectives/thrillers. Herdrukken kregen soms een nieuwe kaft maar behielden het rugnummer...  lees hier verder ...

Inleiding | Plattegrond | Q.B.I. | Liist Verdachten | Wie?  | Q.E.D. | Moord en scene | Nieuw | Auteursrecht Copyright © MCMXCIX-MM-MMI   Ellery Queen, een website rond deductie. Alle rechten voorbehouden.