aka  

Moord in het wit! Een tragische val -- een nakende operatie -- wurging! Wanneer Abigail Doorn de operatiezaal van het 'Dutch Memorial Hospital' werd binnengerold was haar gezicht vreemd genoeg blauw en gezwollen. Een draad zat strak gespannen rond haar keel. De voornaamste verdachte, omdat deze het meest van de dood van de rijke oude vrouw te verwachten had, was haar beschermeling, de beroemde Dr. Janney. Net voor haar dood ontving ze een vreemd telefoontje van iemand die zijn naam niet wilde bekendmaken. Ellery Queen, naar het ziekenhuis gekomen om er een oude vriend Dr. Minchen te bezoeken was er ook toen de moord moet hebben plaatsgevonden. Hij nam onmiddellijk het onderzoek over. Naast het probleem met Dr. Janney en de anonieme beller, werd Ellery geconfronteerd met nog een nieuw probleem -- waarom had Abby Doorn en haar huishoudster 20 onafgebroken jaren lang ruzie gemaakt? De huishoudster gaf trouwens zelf toe de oude vrouw te haten en met bijna religieus fanatisme verklaarde ze de oude vrouw door en door slecht en dat ze maar had gekregen wat haar toekwam.

Met beide handen had Ellery Queen de uitnodiging aanvaard om in het ziekenhuis getuige te zijn van een operatie door de beroemde dokter Janney. Dat was weer eens wat anders dan achter moordenaars aan te rennen, en bovendien was de patiënte de schatrijke oprichtster van het ziekenhuis. Als de patiënte de operatiezaal wordt binnengebracht en de dokter het laken oplicht, staart hij ontzet naar het lichaam van de vrouw. Haar gezicht is blauw en opgezwollen. Rond haar hals zit een koord. Een operatie is niet meer nodig. Zij is dood en Ellery Queen is speurder tegen wil en dank.

Ellery Queens The Dutch Shoe Mystery (1931) is het derde en laatste van zijn leerwerken, en het bevestigt definitief zijn status als meester van de klassieke detectiveroman. Wat begint als een ogenschijnlijk rechtlijnig ziekenhuisdrama, ontrafelt zich al snel tot een complexe puzzel die zowel intellectueel bevredigt als die vreemde, bijna bovennatuurlijke sfeer oproept die zo kenmerkend is voor Queens vroege werk.

Het verhaal begint in de steriele, witte gangen van het Dutch Memorial Hospital—een setting die veel meer biedt dan louter achtergrond. Het wordt een symbolische ruimte van orde, rationaliteit en, paradoxaal genoeg, verborgen chaos. Wanneer Abigail Doorn, een rijke filantroop en een van de rijkste vrouwen van Amerika, naar de operatiekamer wordt gereden voor een delicate ingreep, is iedereen verbijsterd wanneer blijkt dat ze al dood is—met een draad gewurgd, enkele ogenblikken voor de procedure. De operatiezaal, waar men zich had voorbereid op een levensreddend mirakel, wordt in plaats daarvan een plaats delict. Ellery Queen, toevallig aanwezig tijdens een bezoek aan een vriend, neemt onmiddellijk het onderzoek in handen en stort zich in een mysterie doordrenkt van motieven, gelegenheden en psychologische complexiteit.

Michael E. Grost stelde dat de kracht van The Dutch Shoe Mystery vooral schuilt in de openingshoofdstukken. De eerste tien hoofdstukken zijn bijzonder strak opgebouwd en presenteren niet alleen de centrale moord, maar ook een levendig ensemble verdachten, een intrigerend grondplan (een handelsmerk van de detectiveroman uit de Golden Age) en Queens minutieuze deductiestijl. Queens surrealistische flair komt tot uiting in de schokkende presentatie van het lijk en de allesoverheersende witheid van de ziekenhuisomgeving. De sfeer wordt bijna abstract, en roept beelden op van Malevich’* White on White, als visuele metafoor voor zuiverheid die door geweld wordt geschonden. Dit “white-out”-motief verleent de roman een visionaire kwaliteit die zeldzaam is, zelfs binnen de meest fantasierijke detectiveverhalen.

In het middelpunt van het onderzoek staat Dr. Janney, de chirurg die de operatie zou uitvoeren en Abigail Doorns protégé. Hij wordt meteen een verdachte—niet in het minst omdat hij de laatste bekende persoon was die een mysterieuze bezoeker ontving vóór de moord, een bezoeker van wie hij weigert de identiteit prijs te geven. Ook de huishoudster trekt de aandacht: een religieuze fanaticus die al twintig jaar in onmin leeft met Doorn en koelbloedig beweert dat haar dood goddelijke rechtvaardigheid was. Haar vurige karakter behoort tot de meest gedenkwaardige in de roman, en Queen—ongebruikelijk voor die tijd—plaatst haar fanatisme tegenover genuanceerde beschouwingen over religie, een thematiek die ook in latere werken terug zal keren.

Hoewel het middendeel van de roman zich voornamelijk richt op karakterstudies en de ontwikkeling van motieven, vertraagt het tempo enigszins—een typisch kenmerk van Queens vroege boeken. Toch herwint het verhaal vaart in de slothoofdstukken, met een slimme en bevredigende ontknoping. De oplossing—gebaseerd op een verwarring van identiteiten en klassieke misleiding via een tijdsschema—verraadt de invloed van de deductieschool van Freeman-Crofts, al voegt Queen daar zijn eigen intuïtieve flair aan toe. De zorgvuldige beweging van personages door het grondplan van het ziekenhuis roept G.K. Chestertons voorliefde op voor verschuivende ruimtelijkheid en waarneming, wat Queens plaats binnen de intellectuele traditie van de detectiveroman versterkt. Het is een van de meest uitgewerkte imitaties van S.S. Van Dine stijlkenmerken binnen het Queen-canon.

De critici van die tijd waren ronduit lovend. The London Times noemde het “zorgvuldig opgebouwd … verdient het om van te worden genoten,” terwijl The Philadelphia Ledger opmerkte dat het “alles heeft wat nodig is om groots te zijn.” The Morning Post prees het levensechte karakter van de personages, en The New York Times noemde het “volledig meeslepend.” Misschien wel het meest veelzeggende eerbetoon kwam van een Weense politieadviseur, die Ellery Queen naast Sherlock Holmes plaatste als een van de weinige fictieve detectives die echte professionele bewondering wisten op te wekken. In Queens handen wordt het detectiveverhaal verheven tot een kunstvorm—een die logica, stijl en een zeker theatraal gevoel voor verwondering samenbrengt.

Zelfs buiten de pagina kende het boek een verrassend na-leven. In 1941 volgde een losse verfilming (Ellery Queen and the Murder Ring), al week die aanzienlijk af van het originele verhaal. In de jaren 1980 baseerde Spinnaker Software er het interactieve spel Operation MURDER op, waarin spelers de zaak moesten oplossen met behulp van multimediaal bewijsmateriaal—een bewijs van de blijvende aantrekkingskracht van deze puzzel.

The Dutch Shoe Mystery heeft misschien niet de uitbundigheid van Queens latere romans, maar het toont de solide basis van zijn vakmanschap. Het verenigt de elegantie van deductie met een bijna filmische visuele gevoeligheid en een huiveringwekkend originele setting. Sommigen zullen aanvoeren dat de roman aanvoelt als een novelle die wat opgerekt is, maar het centrale mysterie is sterk genoeg om te blijven boeien. Met dit derde avontuur eert Ellery Queen niet alleen het erfgoed van Sherlock Holmes, maar claimt hij met overtuiging zijn plaats naast hem.